YGS - ATMOSFER VE ÖZELLİKLERİ

TERİMLER

İklim Bilgisi( Klimatoloji ):Atmosferin, atmosfer olaylarının ve iklim tiplerinin, oluşum, özellik ve dağılışını ayrıca bunların çeşitli etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

Atmosfer:Dünyayı saran gaz tabakasıdır.

Atmosfer olayları:Atmosferde oluşan sıcaklık,basınç,rüzgarlar,nem ve yağışlardır.

Hava kütlesi:Atmosferde sıcaklık ve nemliliği aynı olan hava parçasıdır.

Cephe:Sıcaklık bakımından farklı karakterdeki hava kütlelerinin karşılaşma yüzeyine denir.

Hava durumu:Bir yerde atmosfer olaylarının gösterdiği kısa süreli ortalama durumdur.

İklim:Bir yerde atmosfer olaylarının uzun yıllar içinde gösterdiği ortalama durumdur.

Atmosferin oluşumu:Yeryüzünden çeşitli etkilerle çıkan gazlar,yer çekimi ile dünyanın çevresinde tutularak gaz tabakası olan atmosfer oluşmuştur.

Atmosferin şekli:Dünyanın şekline benzer.Ekvator üzerinde kalın,kutuplar üzerinde incedir.Nedenleri:
1-Dünyanın küresel şekli
2-Sıcaklık dağılışı
3-Merkezkaç etkisi
4-Yerçekimi
5-Güneşin çekim etkisi

Atmosferin yararları:
1-Canlı yaşamına uygun ortam sağlar
2-İklim olayları yaşanır
3-Aşırı ısınmayı,soğumayı engeller
4-Gölge yerlerin aydınlık ve sıcak olmasını
sağlar
5-Zararlı ışınları engeller
6-Meteorlara engel olur
7-Radyo dalgalarını yayar.



Atmosferin Özellikleri
1.Atmosferin Yapısı:
Oranlarına göre gazlar;
Azot % 78 , Oksijen %21, Diğerleri %1
Miktarlarına göre gazlar;
-Her yerde bulunan ve miktarı değişmeyen
gazlar azot,oksijen ve asal gazlardır.
-Her zaman var olan,zamana göre miktarı
değişen gazlar su buharı ve karbondioksit.
-Her zaman ve her yerde bulunmayan
gazlar ozon ve tozlardır.

2.Atmosferin Rengi:Saydam ve
renksizdir.Ancak güneş ve yıldızlardan gelen
mavi renkli ışınları tutup-dağıtarak mavi
görünür.

3.Atmosferin Saydamlığı:Atmosferdeki
gazlar ışığı geçirdiğinden,atmosfer saydam
görünümlüdür.Ancak ışığı tutan sis,pus ve toz
saydamlığı azaltır.

4.Atmosferin Sıcaklığı:Atmosferdeki
gazlar,özellikle su buharı güneşten gelen ve
yerden yansıyan ışınlarla ısınır.Atmosfer
güneşten gelen ısıyı tutarak yerin fazla
ısınmasını önler.Yerden yayılan ısıyı tutarak
fazla soğumayı önler.Böylece ısıyı canlıların
yaşamına uygun hale getirir.Ayrıca çok ısınan
bölgelerin ısısını,az ısınan bölgelere dağıtarak
ısı dengesi kurar.

Atmosferin Katmanları
Troposfer:
Yeryüzü ile temas halinde olan en alt katmandır.
Yer çekimine bağlı olarak en yoğun katmandır.
Tüm gazların %75’i, su buharının ise %100’ü bu katmanda yer alır.
İklim olayları sadece bu katmanda görülür.
Yatay ve dikey hava hareketleri sadece bu katmandadır.
Yerden yükseldikçe sıcaklık her 100 m.’ de 0,5 derece azalır.
Canlı yaşamı sadece bu kattadır.
Ortalama 12 km.dir.

Stratosfer:
Sıcaklık her yerde sabit ve – 55 derecedir.Çünkü ısıyı tutabilecek yoğunlukta gaz yoktur.
Yatay hava hareketleri görülür.

Mezosfer :

Atmosferin orta tabakasıdır. Stratosferden itibaren 80 km. yüksekliğe kadar uzanır. Küçük boyutlu gök taşları bu katmanda sürtünmenin etkisiyle buharlaşarak kaybolur.
Ozonosfer ve Kemosfer olarak iki kısımdan oluşur.Bu tabakanın alt katına ozonosfer , üst katına kemosfer denir.
*Ozonosfer: Bu tabakada ozon gazları bulunur. Güneşten gelen zararlı ultraviyole ışınlar, ozon gazları tarafından tutulur. Bundan dolayı canlılar için koruyucu katmandır. Ozon tabakasında oksijen atomları parçalandığı için açığa çıkan enerji sıcaklığı arttırır.( 85 derece )
Kemosfer: Zararlı ışınların tutulması az miktarda burada da görülür. Ayrıca gazların iyonlara ayrılmaya başladığı yerdir. Kemosfer dünyayı zararlı ışınlardan korur.İyonlaşma nedeniyle sıcaklığı yüksektir.(250 derece)

Termosfer :

Mezosferden itibaren 400 km. yüksekliğe kadar uzanan katmandır. Bu katmanda güneş ışınları yoğun olarak hissedilir. Sıcaklığın güneşin etkisine göre 200 ile 1600°C’dir. Bu katmanda gazlar iyon halinde bulunur ve iyonlar arasında elektron alışverişi oldukça fazladır. Bu nedenle haberleşme sinyalleri ve radyo dalgaları çok iyi iletilir.
İyonosfer:
Bütün gaz atomları parçalanarak iyonlarına ayrılır. İyonlaşma nedeniyle serbest hale geçen elektronlar,radyo dalgalarının yatay olarak dağılmasını sağlar. Termosferin alt katını oluşturur.

Ekzosfer:
1. En dış katmandır.
2. Tüm gazların sadece %3’ü burada yer alır.
3. Yer çekimi etkisinden kurtulan gazların bir bölümü uzaya gider.
4. Güneş sabitesi (solar konstant ) çok yüksektir( cm2 ‘ye 2 kalori).Ancak ortamda ısıyı
tutabilecek gaz olmadığı için uzay gibi bu tabaka da soğuktur.

9 AB BASINÇLAR

BASINÇ ÇALIŞMA SORULARI
1. Basınç ölçen alet …………………
2. Basınca göre yükseklik ölçen alet ……………………………
3. Yeryüzünde basıncın değişimine etki eden faktörler ;
· ……………………………….
· ……………………………….
· ………………………………
· ……………………………….
· ……………………………….
4. Yükselen hava hareketinin bulunduğu alanda …………………………… basınç oluşur.
5. Yağışlı hava …………………………….. basınç alanlarında oluşur.
6. 30º enlemlerinde sürekli …………………. ……………….. basınç oluşumu vardır.
7. Ekvatordaki alçak basınç alanının oluşum nedeni ……………………………
8. Ekvator ve kutuplarda oluşan termik basınç alanlarının oluşumunun temel nedeni …………………
9. Dinamik basınç alanlarının oluştuğu enlemler ……………….. ve …………………….
10. Dinamik basınç alanlarının oluşumunun temel nedeni …………………………………..
11. ………………………… enlemlerinde sürekli alçalıcı hava hareketi nedeniyle çöller oluşmuştur.
12. Hareketli hava durumu ( rüzgarlı ) ………………………. basınç alanlarında oluşur.
13. Durgun hava şartları ……………………. basınç alanlarında oluşur.
14. Kış mevsiminde karalar üzerinde ……………………. basınç oluşur.
15. Yaz mevsiminde denizler üzerinde …………………… basınç oluşur.

BÖLGELERİN ENLERİ

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ
1. En büyük bölgemizdir.
2. Doğurganlık oranının en yüksek olduğu bölgemizdir.
3. Nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölgemizdir.
4. En çok enlem geçen bölgemizdir.
5. En dağlık ve en yüksek bölgemizdir.
6. Mera hayvancılığının en yaygın olduğu bölgemizdir.
7. Kış sıcaklıkları en düşük olan bölgemizdir.
8. Hidroelektrik potansiyeli en yüksek bölgemizdir.
9. Göl alanı en geniş bölgedir.
10.Yüzölçümüne oranla tarım toprağı en az olan bölgedir.
11. Kayısı üretiminin en çok olduğu bölgedir.
12. Ekonomisinde hayvancılığın en etkin olduğu bölgedir.
13. Maden çeşidi en fazla ve en zengin bölgemizdir.
14. Demir,bakır,krom,kaya tuzunun en çok üretildiği bölgedir.
15. Enerji üretiminin en çok,tüketiminin en az olduğu bölgedir.
16. Termik elektriğin Ege’den sonra en çok üretildiği bölgedir.
17. Sanayi,ulaşım,ticaret ve turizmi en geri kalan bölgemizdir.
18. Kalkınması en yavaş olan bölgemizdir.
19. En gelişmiş bölümü Yukarı Fırat bölümüdür.
20. En gelişmemiş bölümü Hakkari bölümüdür.
21. Erzurum – Kars bölümü ülkemizin ortalama yükseltisi en fazla olan bölümüdür.
22. Ülkemizin en yüksek noktası bu bölgededir ( Ağrı dağı ).
23. Karın yerde kalma süresi en uzun olan bölgemizdir.
24. Don olayının en erken başlayıp,en geç bittiği bölgemizdir.
25. En büyük gölümüzün olduğu bölgedir.
26. Kuzey Anadolu ve güney Anadolu faylarının bulunduğu bölgedir.
27. Büyükbaş hayvancılığın en çok yapıldığı bölgemizdir.
28. En çok göç veren bölgemizdir.
29. En büyük termik santralimiz Afşin – Elbistan’dadır.
30. En az sebze üretilen bölgemizdir.
31. En gelişmiş şehri Malatya’dır.
32. En geri kalmış ili Tunceli’dir.
33. Iğdır bölgenin mikroklima alanıdır.

GÜNEY DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

1. En küçük bölgemizdir.
2. En sade yer şekillerine sahip bölgemizdir.
3. Petrol üretiminin tamamını veren bölgemizdir.
4. Mercimek ,antep fıstığı , karpuzun en çok yetiştirildiği bölgemizdir.
5. En gelişmiş bölümü Orta Fırat bölümüdür.
6. En gelişmiş şehri Gaziantep’tir.
7. En engebeli bölümü Dicle bölümüdür.
8. Nüfusun en fazla olduğu bölüm Orta Fırat’tır.
9. Yaz sıcaklıklarının en yüksek olduğu bölgedir.
10. Nüfusun ova tabanları yerine,yamaçlarda yerleştiği bölgemizdir.
11. Kuraklığın en şiddetli olduğu bölgemizdir.
12. Çöl rüzgarlarına açık olan bölgemizdir.
13. Torosların varlığı ile,kış sıcaklığı fazla düşmeyen karasal bir bölgemizdir.
14. Çin seddinden yüksek,5 km. uzunluğunda Diyarbakır surları vardır.
15. Nemrut Dağı Kral başları Adıyaman’dadır.
16. Ülkemizin tek fosfat işletmesi Mardin Mazı dağındadır.
17. En büyük sulama projemiz bu bölgededir.
18. Ormanın en az olduğu bölgemizdir.
19. En çok küçükbaş hayvancılık yapılır.
20. Canlı hayvan ve hayvan ürünleri ticareti önde gelir.
21. Hiç doğal gölü olmayan bölgemizdir.
22. En geniş alana yayılan volkan dağımız bu bölgededir.( Karacadağ volkanı )
23. Nüfusu en az olan bölgemizdir.

İÇ ANADOLU BÖLGESİ

1. Türkiye’de platoların en çok olduğu bölgedir.
2. Doğu Anadolu’dan sonra volkan dağlarının en çok olduğu bölgedir.
3. En az yağış alan bölgemizdir.
4. Sellerin en çok görüldüğü bölgemizdir.
5. Akarsuları sel rejimli bölgemizdir.
6. İlkbaharı en yağışlı bölgemizdir.
7. Rüzgar aşındırmasının en çok görüldüğü bölgemizdir.
8. Türkiye’nin en geniş kapalı havzasının bulunduğu bölgemizdir.
9. Kır nüfusunda toplu yerleşmelerin en fazla görüldüğü bölgedir.
10. Nüfus miktarı bakımından Marmara’dan sonra ikincidir.
11. Konveksiyonel yağışların en çok görüldüğü bölgemizdir.
12. Nüfus yoğunluğu bölge kenarlarında artar.
13. Buğdayın en çok üretildiği bölgedir.
14. Elma üretiminin en çok olduğu bölgedir.
15. En çok tuz üretilen bölgedir.
16. En çok çimento üretilen bölgedir.
17. Lületaşının en çok çıkarıldığı bölgedir.
18. Marmara bölgesinden sonra en çok bor çıkarılan bölgedir.
19. Dünyada peri bacalarının en çok oluştuğu bölgedir.
20. Türkiye’de kerpiç evlerin en yaygın olduğu bölgedir.
21. Türkiye’de rüzgar erozyonu nedeniyle çölleşmenin görüldüğü bölgedir. ( Karapınar )
22. Türkiye’de ilk uçak ve lokomotif fabrikasının yapıldığı bölgedir.( Kayseri Eskişehir )
23. En gelişmiş bölümü Yukarı Sakarya bölümüdür.
24. En gelişmemiş bölümü Yukarı Kızılırmak bölümüdür.
25. En büyük bölümü Konya bölümüdür.
26. En az yağış alan bölümü Konya bölümüdür.
27. Bozkır bitki örtüsü nedeniyle küçükbaş hayvancılık öndedir.
28. Tiftik keçisinin en çok yetiştirildiği bölgedir.
29. Oluşumuna göre göl çeşidinin en fazla olduğu bölgedir. ( tektonik , alüvyon-set , karstik ,volkanik )
30. Tuzlu ve kıraç toprakları çoktur.
31. En fazla nadas ihtiyacı olan bölgedir.
32. En tuzlu gölümüz buradadır. ( %0 324 )
33. Malt arpasının en çok yetiştirildiği bölgemizdir.
34. Bölge Türkiye ekonomisine en çok tarım alanında katkı sağlar.

AKDENİZ BÖLGESİ
1. Karstik topoğrafyanın en yaygın olduğu bölgemizdir.
2. Kireçli toprağından ve kalker tabakalardan dolayı sulamaya en fazla ihtiyaç gösteren bölgemizdir.
3. Kış ılıklığı ve kış yağışlarının en çok görüldüğü bölgemizdir.
4. Ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu bölgemizdir.
5. Yıl içinde gölge uzunluğunun en az değiştiği bölgemizdir.
6. Yıl içinde gece – gündüz uzunluğunun en az değiştiği bölgemizdir.
7. Yaz mevsiminin en uzun olduğu bölgemizdir.
8. Don olayının en az yaşandığı bölgemizdir.
9. Maki bitki örtüsünün en çok bulunduğu bölgemizdir.
10.Terra – Rosa topraklarının en çok görüldüğü bölgedir.
11. Göl sayısı en fazla olan bölgemizdir.
12. Suları güneye en fazla akış gösteren bölgemizdir.
13. Toros dağlarının ulaşımı en fazla zorlaştırdığı bölgemizdir.
14. Bir yılda bir tarladan birden çok tarım ürününün yetiştirildiği bölgemizdir.
15. Sera tarımının en çok yapıldığı bölgedir.
16. Susam,soya,yer fıstığı,muz,turunçgillerin en fazla üretildiği bölgemizdir.
17. Sebze,meyve,buğday ve pamuğun en erken olgunlaştığı bölgemizdir.
18. Kükürt ve alüminyum madeninin en çok üretildiği bölgemizdir.
19. Krom madeninin en çok bulunduğu,üretimin Doğu Anadolu’dan sonra en çok yapıldığı bölgemizdir.
20. Mevsimlik işçi göçlerinin en çok olduğu bölgemizdir.
21. Karstik mağaraların en yaygın olduğu bölgemizdir.
22. Turistik gelirleri Marmara ve Ege’den sonra 3. sıradadır.
23. En gelişmiş bölümü Adana bölümüdür.
24. En engebeli bölümü Antalya bölümüdür.
25. Nüfusun en çok olduğu bölüm Adana bölümüdür.
26. Ulaşım en zor Antalya bölümündedir.
27. En yüksek yeri Aladağlar’dadır.
28. En çok geçit Akdeniz bölgesindedir.
29. En büyük delta ovamız Akdeniz bölgesindedir.
30. Kıl keçisinin en çok yetiştirildiği bölgemizdir.

EGE BÖLGESİ
1. Horst ve grabenlerin en çok olduğu,
2. Akarsularının çoğu doğudan batıya akan,
3. Akarsularının en çok menderes ve bataklık oluşturduğu,
4. Göllerinin az olduğu,
5. Akdeniz ikliminin en geniş alan kapladığı,
6. Kıyıları en girintili, çıkıntılı olan,
7. En uzun kıyı şeridine sahip olan,
8. Kıyılarının alüvyonlarla en çok dolduğu ,
9. Marmara’dan sonra nüfus yoğunluğu en fazla olan,
10. Zeytin, üzüm, incir, tütün, haşhaş, pamuk, meyan kökü üretiminin en çok olduğu,
11. Linyit kömürünün en çok çıkarıldığı,
12. Termik elektriğin en çok üretildiği,
13. Jeotermik elektrik santrallerinin olduğu,
14. Zımpara taşı ve civanın en çok üretildiği,
15. Marmara’dan sonra sanayinin en çok geliştiği,
16. Marmara’dan sonra turizm gelirlerinin en yüksek olduğu,
17. Deniz turizminin en çok geliştiği,
18. Roma ve eski Yunan eserlerinin en çok olduğu,
19. Türkiye’de ilk demir yolunun yapıldığı,
20. Türkiye’de ilk ve en önemli uluslar arası fuarın bulunduğu,
21. Dünyada en güzel traverten oluşumunun görüldüğü bölgedir.