25 Ağustos 2010 Çarşamba

YGS - ATMOSFER VE ÖZELLİKLERİ


TERİMLER

İklim Bilgisi( Klimatoloji ):Atmosferin, atmosfer olaylarının ve iklim tiplerinin, oluşum, özellik ve dağılışını ayrıca bunların çeşitli etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

Atmosfer:Dünyayı saran gaz tabakasıdır.

Atmosfer olayları:Atmosferde oluşan sıcaklık,basınç,rüzgarlar,nem ve yağışlardır.

Hava kütlesi:Atmosferde sıcaklık ve nemliliği aynı olan hava parçasıdır.

Cephe:Sıcaklık bakımından farklı karakterdeki hava kütlelerinin karşılaşma yüzeyine denir.

Hava durumu:Bir yerde atmosfer olaylarının gösterdiği kısa süreli ortalama durumdur.

İklim:Bir yerde atmosfer olaylarının uzun yıllar içinde gösterdiği ortalama durumdur.

Atmosferin oluşumu:Yeryüzünden çeşitli etkilerle çıkan gazlar,yer çekimi ile dünyanın çevresinde tutularak gaz tabakası olan atmosfer oluşmuştur.

Atmosferin şekli:Dünyanın şekline benzer.Ekvator üzerinde kalın,kutuplar üzerinde incedir.Nedenleri:
1-Dünyanın küresel şekli
2-Sıcaklık dağılışı
3-Merkezkaç etkisi
4-Yerçekimi
5-Güneşin çekim etkisi

Atmosferin yararları:
1-Canlı yaşamına uygun ortam sağlar
2-İklim olayları yaşanır
3-Aşırı ısınmayı,soğumayı engeller
4-Gölge yerlerin aydınlık ve sıcak olmasını
sağlar
5-Zararlı ışınları engeller
6-Meteorlara engel olur
7-Radyo dalgalarını yayar.



Atmosferin Özellikleri
1.Atmosferin Yapısı:
Oranlarına göre gazlar;
Azot % 78 , Oksijen %21, Diğerleri %1
Miktarlarına göre gazlar;
-Her yerde bulunan ve miktarı değişmeyen
gazlar azot,oksijen ve asal gazlardır.
-Her zaman var olan,zamana göre miktarı
değişen gazlar su buharı ve karbondioksit.
-Her zaman ve her yerde bulunmayan
gazlar ozon ve tozlardır.

2.Atmosferin Rengi:Saydam ve
renksizdir.Ancak güneş ve yıldızlardan gelen
mavi renkli ışınları tutup-dağıtarak mavi
görünür.

3.Atmosferin Saydamlığı:Atmosferdeki
gazlar ışığı geçirdiğinden,atmosfer saydam
görünümlüdür.Ancak ışığı tutan sis,pus ve toz
saydamlığı azaltır.

4.Atmosferin Sıcaklığı:Atmosferdeki
gazlar,özellikle su buharı güneşten gelen ve
yerden yansıyan ışınlarla ısınır.Atmosfer
güneşten gelen ısıyı tutarak yerin fazla
ısınmasını önler.Yerden yayılan ısıyı tutarak
fazla soğumayı önler.Böylece ısıyı canlıların
yaşamına uygun hale getirir.Ayrıca çok ısınan
bölgelerin ısısını,az ısınan bölgelere dağıtarak
ısı dengesi kurar.

Atmosferin Katmanları
Troposfer:
Yeryüzü ile temas halinde olan en alt katmandır.
Yer çekimine bağlı olarak en yoğun katmandır.
Tüm gazların %75’i, su buharının ise %100’ü bu katmanda yer alır.
İklim olayları sadece bu katmanda görülür.
Yatay ve dikey hava hareketleri sadece bu katmandadır.
Yerden yükseldikçe sıcaklık her 100 m.’ de 0,5 derece azalır.
Canlı yaşamı sadece bu kattadır.
Ortalama 12 km.dir.

Stratosfer:
Sıcaklık her yerde sabit ve – 55 derecedir.Çünkü ısıyı tutabilecek yoğunlukta gaz yoktur.
Yatay hava hareketleri görülür.
Mezosfer :
Atmosferin orta tabakasıdır. Stratosferden itibaren 80 km. yüksekliğe kadar uzanır. Küçük boyutlu gök taşları bu katmanda sürtünmenin etkisiyle buharlaşarak kaybolur.
Ozonosfer ve Kemosfer olarak iki kısımdan oluşur.Bu tabakanın alt katına ozonosfer , üst katına kemosfer denir.
*Ozonosfer: Bu tabakada ozon gazları bulunur. Güneşten gelen zararlı ultraviyole ışınlar, ozon gazları tarafından tutulur. Bundan dolayı canlılar için koruyucu katmandır. Ozon tabakasında oksijen atomları parçalandığı için açığa çıkan enerji sıcaklığı arttırır.( 85 derece )
Kemosfer: Zararlı ışınların tutulması az miktarda burada da görülür. Ayrıca gazların iyonlara ayrılmaya başladığı yerdir. Kemosfer dünyayı zararlı ışınlardan korur.İyonlaşma nedeniyle sıcaklığı yüksektir.(250 derece)

Termosfer :
Mezosferden itibaren 400 km. yüksekliğe kadar uzanan katmandır. Bu katmanda güneş ışınları yoğun olarak hissedilir. Sıcaklığın güneşin etkisine göre 200 ile 1600°C’dir. Bu katmanda gazlar iyon halinde bulunur ve iyonlar arasında elektron alışverişi oldukça fazladır. Bu nedenle haberleşme sinyalleri ve radyo dalgaları çok iyi iletilir.
İyonosfer:
Bütün gaz atomları parçalanarak iyonlarına ayrılır. İyonlaşma nedeniyle serbest hale geçen elektronlar,radyo dalgalarının yatay olarak dağılmasını sağlar. Termosferin alt katını oluşturur.

Ekzosfer:
1. En dış katmandır.
2. Tüm gazların sadece %3’ü burada yer alır.
3. Yer çekimi etkisinden kurtulan gazların bir bölümü uzaya gider.
4. Güneş sabitesi (solar konstant ) çok yüksektir( cm2 ‘ye 2 kalori).Ancak ortamda ısıyı
tutabilecek gaz olmadığı için uzay gibi bu tabaka da soğuktur.