9 AB İKLİM ELEMANLARI

SICAKLIK
Isı:Maddelerin sahip olduğu potansiyel enerjiye denir.
Sıcaklık:Maddelerin sahip olduğu potansiyel enerjinin,kinetik hale geçerek,çevreye yaptığı etkiye denir.
Yeryüzünde Sıcaklığın Dağılışını Etkileyen Faktörler

1-Güneşin etkisi:
-Güneş sabitesi: 2 kalori cm2 / dakika olan güneş sabitesi,3 ocakta 2,04,4 temmuzda 1,96 kaloridir.
-Güneş lekeleri:Güneş yüzeyinde yaşanan nükleerfizyon sırasında,güneşten gelen enerji artarken patlamalar sonrası oluşan lekeler nedeniyle yeryüzüne gelen enerji azalır.

2-Güneş ışınlarının düşme açısı:
Dünyanın şekli ( enlem )
Dünyanın eksen hareketi
Dünyanın eksen eğikliği ve yıllık hareketi
Eğim
Bakı

3-Atmosferin etkisi:
Atmosferin dış yüzeyine gelen ışınların tamamı yeryüzüne ulaşamaz.
-%25 dış yüzeyden yansır
-%25 dağılır
-%15 emilir
-%8 yerden geri yansır
-%27 yere ulaşır

4-Nemlilik:
Atmosferdeki nem sıcaklığı dengeler.Nemin çok olduğu bölgeler ılıman,günlük ve yıllık sıcaklık farkı az,nemin az olduğu bölgelerde ise günlük ve yıllık sıcaklık farkı çoktur.

5-Yükselti:
Yerden yükseldikçe sıcaklık her 100 m.de 0,5 derece azalır ( Troposfer yerden yansıyan ışınlarla alttan ısındığı için).
Yükseldikçe sıcaklığın azalması;
Dağların zirvesinde yıl boyunca erimeden kalan kar ve buzulları
Dağların yamaçlarında bitki türlerinin farklı kuşaklar oluşturmasını
Tarım ve orman üst sınırını
Yükseldikçe soğuyan su buharının yoğunlaşma ve yağış meydana getirmesini
Yükseldikçe karasallığın oluşmasını sağlar.
İndirgenmiş Sıcaklık:Bir yerin yükseltisi ne olursa olsun,bu yer deniz seviyesindeymiş gibi kabul edilerek hesaplanan sıcaklık değeridir.

6-Kara ve deniz dağılışı:
Karalar çabuk ve çok ısınırken,denizler geç ve az ısınır,çünkü;
· Öz ısıları farklıdır
· Karalar yüzeysel ve çok ısınırken,denizler saydam ve derinlemesine ısınır
· Karalar sabit,denizler hareketlidir
· Karalarda nem az,denizlerde çoktur.


YERYÜZÜNDE KARA - DENİZ DAĞILIMI

YERYÜZÜ -% 29 KARA % 71 DENİZ
KYK - % 39 KARA % 61 DENİZ
GYK - % 19 KARA % 81 DENİZ

Kara ve denizlerin farklı dağılışının sonuçları;
1. KYK, GYK’ye oranla 2 derece daha sıcaktır.
2. KYK’de sıcak ve ılıman kuşak;GYK’ de ise soğuk kuşak daha geniştir.
3. Kuzeyde sıcak okyanus akıntıları, güneyde soğuk okyanus akıntıları etkilidir.
4. Sıcaklık ve basınç dağılışı KYK’de düzensiz,GYK’ de daha düzenlidir.
5. En yüksek ve en düşük sıcaklık değerleri KYK’de ölçülür.

7-Akıntıların sıcaklığa etkisi:Kutuplardan ekvatora doğru gelen akıntılar soğuk, ekvatordan kutuplara giden akıntılar sıcak karakterlidir.Ulaştıkları kıyılarda da sıcaklığı, özelliklerine göre etkilerler.
Sıcak akıntılar ulaştıkları kıyılarda; sıcaklığı, buharlaşmayı,nemliliği,yağışı arttırır. Ilımanlaştırıcı etki yapar.Bitki örtüsünü gürleştirir.Kimyasal çözülmeye neden olur, çölleşmeyi engeller.
Sıcak ve soğuk su akıntılarının karşılaşma alanları sisli ve balıkçılık için uygun yerlerdir.


8-Rüzgarların Sıcaklığa etkisi:
Rüzgarlar enlem etkisine bağlı olarak sıcaklığı azaltır yada arttırır.Harekete başladıkları enlemin sıcaklık özelliklerini gittikleri yere taşırlar.

9-Yeryüzü örtülerinin sıcaklığa etkileri:
Engebeli,pürüzlü ve koyu renkli yüzeyler çok ve çabuk ısınır,geç ve az soğur.
Bitki örtüsünün gür olduğu alanlarda geç ve az ısınma;geç ve az soğuma görülür.
Kar ve buz örtüsü güneş ışınlarını yansıtacağı için soğumaya neden olur.

*Yeryüzünde sıcaklık dağılışını en az etkileyen faktör yeryüzü örtüleridir.

Dünya Ortalama Sıcaklık Dağılışı
1. Dünyanın en sıcak yeri Ekvator değil,KYK’de 30 derece dönence çölleridir(ekvatorda nem fazla olduğu için).
2.Termik ekvator,ekvator çizgisinden sapmalar gösterir.(kara-deniz dağılışı,okyanus akıntıları).
3. İzoterm eğrileri,KYK’de karaların batı kıyısında,GYK’de karaların doğu kıyısında ekvatordan uzaklaşır( sıcak akıntılar).
4. İzoterm eğrileri,KYK karalarının doğu kıyılarında,GYK karalarının batı kıyılarında ekvatora yaklaşır.(soğuk akıntılar)
5. İzotermlerin genel dağılışı enlemlere uygundur.GYK daha düzenli.

*Termik ekvator,dünyanın en sıcak noktalarını birleştiren izoterm eğrisidir.

Dünya Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması

1. En yüksek sıcaklık ortalamaları KYK’de dönence çölleri ile orta kuşak karalarının çöllerinde ölçülür( güneş ışınlarının dik açıyla gelmesi ve nem azlığı)
2. En düşük sıcaklık ortalaması Güney kutup bölgesindedir.
3. İzoterm eğrileri KYK’de ekvatordan uzaklaşır,sıcak ve ılıman kuşak genişler.GYK’de tersi gerçekleşir.(KYK’de yaz,GYK’de kış olduğu için)

Dünya Ocak Ayı Sıcaklık Dağılışı

1. En yüksek sıcaklık ortalamaları,GYK dönence çöllerinde ölçülür.
2. En düşük sıcaklık ortalamaları KYK’de orta kuşak karalarının yüksek enlemlerinde ölçülür.(karasallık yüzeyi geniş –KKK’da kara yok)
3. İzoterm eğrileri KYK’de ekvatora yaklaşır,soğuk kuşak genişler,sıcak ve ılıman kuşak daralır.
4. GYK’de ekvatordan uzaklaşır.

Dünya Yıllık Sıcaklık Farklarının Dağılışı

1. En yüksek sıcaklık farkları KYK’de orta kuşak karalarının yüksek enlemlerinde görülür ( Sibirya,Kanada) ( karasallık)
2. En düşük sıcaklık farkları ekvatorda ölçülür.( Nem oranının yüksek,ışınların düşme açısının yıl içinde fazla değişmemesi)
3. Orta kuşak karalarının batı kıyılarında da sıcaklık farkları azdır.( sıcak akıntılar,batı rüzgarları)

İzoterm Eğrileri
*Sıcaklığı eşit olan noktaları birleştiren kapalı eğrilerdir.
*Gerçek izoterm haritaları:Bir yerdeki gerçek sıcaklıklara göre yapılan haritalardır.Yükseltinin sıcaklık üzerinde etkisi vardır.
*İndirgenmiş izoterm haritası:Deniz seviyesine indirilmiş sıcaklıklara göre yapılır. Yükseltinin sıcaklık üzerindeki etkisi kaldırılmıştır.